 |
|
|
Ulu (Büyük) CamiiGöksun merkezdeki Ulu Camii yapılınca Pazaryeri’nde (Avcılar Kulübünün bulunduğu yer) Sağıroğlu Bekir tarafından yaptırılmış ve caminin beratı Sağıroğlu Bekir adına gelmiştir. Daha sonra şimdiki Ulu Cami yapıldıktan sonra Sağıroğlu Bekir’e ait cami yıkılmıştır. Arşiv kayıtlarında Sağıroğlu Mehmet Camii olarak geçmiştir. Şehir merkezindeki Ulu Camii inşa kitabesine göre, dönemin kaymakamı Kayserili Talat Bey’in öncülüğünde ve halkın yardımlarıyla 1341/ 1922 yılında yapılmıştır. Halen caminin mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü uhdesinde olup kullanımı Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilmiştir. Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 19.12.2003 tarih ve 5448 sayılı kararıyla tescil edilmiştir. Camii, İstiklal harbi sırasında Samsun ve Amasya çevresinden sürülen Rum bir usta tarafından yapılmıştır. Taşları kağnılarla Çamurlu’dan ve Doğankonak Köyü’nden getirilmiştir. Rum usta şehirden ayrıldıktan sonra geri kalan eksiklikler Türk ustalar tarafından ikmal edilmiştir. Bazı onarım ve ilavelerle günümüze gelen yapı, orijinal özelliğini önemli ölçüde korumuştur. Caminin cümle kapısına inşa kitabesi, mihrabın alınlık kısmına ayet kitabesi yazılmıştır. İnşa kitabesi, cümle kapısındaki basık kemerin cephesine siyah boya ile iki beyit olarak yazılmıştır. Kitabede şu ifadeler yer almaktadır: İâne-i ahâli ve Kâimmakam Talat Bey’in himmetiyle inşa edilmiştir. Sene-i Arabî l341, Sene-i Rumî 1338. Ayet kitabesi ise mihrabın alınlığına siyah boya ile yazılmıştır. Ayet kitabesinin iki yanına simetrik olarak ''Allah ve ''Muhammed'' yazılan yerleştirilmiştir. Kitabede: “Bismillahirrahmanirrahim. Küllemâ dehale aleyha Zekeriyya'l-mihrab. Lâilahe illaah Muhemmedü'r-Resulullah” yazıldır. Bu ayetin manası şöyledir. Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla başlarım. ''Zekeriya O'nun (Meryem) yanına, mabede her girişinde orada bir rızık bulurdu (Al-i İmran Suresi: 3/37). Allah'tan başka ilah yoktur, Muhammed O'nun resulüdür. Mehmet Özkarcı’nın tespitlerine göre, orijinalinde sadece harimden oluşan caminin kuzey cephesine, minarenin kapısı üzerindeki kitabeye göre 1943 yılında üç kubbeli son cemaat yeri ile tek şerefeli minare ilave edilmiştir. Yakın zamanlarda iç mekânın duvar ve örtü sistemi sıvanarak badana edilmiş, harimin duvarları 0.90 m. yüksekliğe kadar tahta ile kaplanmıştır. Caminin mimari özelliği ile ilgili detaylı bir araştırma yapmış olan Mehmet Özkarcı’nın verdiği bilgilere göre; yapı, ahşap tavanlı camiler grubuna girmektedir. Cami; dıştan 14.85 x 15.20 m. boyutlarında harim, kuzey tarafına yerleştirilen 3.80 x 14.85 m. ölçülerinde üç kubbeli son cemaat yeri ve son cemaat yerinin kuzeybatı köşesindeki tek şerefeli minareden oluşur. Son cemaat yeri ile minare orijinal olmayıp, sonradan ilave edilmiştir. Yapı, doğu-batı doğrultusunda hafif meyilli alan üzerine yapılmıştır. Cephe duvarları, cümle kapısı, mihrap ve minarede sarımtırak renkte ince yonu taş, harimin örtü sisteminde ahşap malzeme kullanılmış, son cemaat yeri ise betonarme olarak yapılmıştır. Caminin inşasında temiz bir işçilik görülür. Harim kısmı dıştan kırma kiremit çatı ile kapatılmıştır. Biraz yüksek tutulan cephe duvarları, batı cephe hariç, kominle ikiye bölünmüş ve cepheler dörder adet plâstırla hareketlendirilmiştir. Cephe duvarında çift sıra pencere açılarak yapı monotonluktan kurtarılmaya çalışılmıştır. Cami, arazinin eğiminden dolayı ortalama 1.00 m. yüksekliğinde su basmanı üzerine inşa edilerek, yapıya fevkani bir görünüş kazandırılmıştır. Harimin kuzey tarafına sonradan ilave edilen üç kubbeli son cemaat yeri, cephe duvarının yan yüksekliğinde tutulmuş ve kemer gözleri demir doğrama camekânla kapatılmıştır. Kubbeler yuvarlak kemerler yardımıyla güneyde duvarlara, önde kare kesitli dört beton ayağa istinat ederler. Harim kısmına, kuzey duvarının ortasında açılan 1.50 x 2.40 m. ölçülerinde basık kemerli kapıdan girilir. Harim içten 12.80 x 13.20 m. ölçülerinde olup, örtü sistemi ahşap işçiliğinin değişik bir tasarımını yansıtmaktadır. Yanlarda duvarlara istinad eden ahşap tavan; ortada iç bükey silmeli sekizgen kaide üzerinde yükselen merkezi kubbe, yanlarda düz örtü, köşelerde de küçük kubbelerle dikkati çeker. Böylece bu yapıda; dört yarım kubbeli ve dört köşe kubbeli merkezi planlı cami şemasının, ahşap düz örtü ile tekrarlanan geç bir uygulamasını karşımıza çıkarmaktadır. Bağdadi tarzında yapılan ahşap tavan alçı ile sıvanarak, örtü sistemine kargir bir özellik verilmeye çalışılmıştır. Harimin duvarlar, birbirlerine simetrik şekilde yerleştirilen yarım daire kesitli ikişer duvar payesi ile hareketlendirilerek iç mekânın monotonluğu giderilmeye çalışılmıştır. Zeminden yüksekliği 6.85 m. olan ahşap tavan kırma çatıyla kapatılmıştır. İç mekâna aydınlık alttan; kuzey ve güney duvarlarında ikişer, doğu ve batı duvarlarında üçer üstten; bütün duvarlarda dörder adet olmak üzere toplam yirmi altı adet pencereyle sağlanmıştır. Alt pencereler basık kemerli ve 1.15 x 2.00 m. ölçülerindedir. Üst sırada yer alan pencerelerden köşedekiler içten daire, dıştan sekiz kollu yıldız biçiminde yapılmıştır ve ortalara yerleştirilen ikiz pencereler basık kemerlidir. Köşelerdeki açıklıklar içten 1.30 m. çapında, ikiz pencereler ise 0.76 x 1.34 m. boyutlarındadır. Kesme taş mihrap, kıble duvarının ekseninden 0.80 m. doğu tarafa yerleştirilmiştir. Niş derinliği duvar kalınlığı içinde kaldığı için dışa taşıntı yapmamaktadır. Harimin kuzey tarafına boydan boya ahşap malzemeden kadınlar mahfili yapılmıştır. Mahfil yanlarda duvarlara, önde iki ahşap ayağa istinat etmekte ve buraya harimin kuzeybatı köşesine yerleştirilen "L” biçiminde on üç basamaklı ahşap merdivenle çıkılmaktadır. Tek şerefeli kesme taş minare son cemaat yerinin kuzeybatı köşesine yerleştirilmiştir. Minareye son cemaat yerine açılan basık kemerli kapıdan girilir. Silindirik kare planlı kaide üzerinde yükselmektedir. Şerefe altı iki sıra yüzeysel mukarnas dizisiyle hareketlendirilmiş ve şerefe taş korkulukla çevrelenmiştir. (Minarenin şerefe taş korkulukları 2004 yılında meydana gelen fırtına nedeniyle yıkılmış hala aslına uygun bir şekilde restore edilmemiştir.) Silindirik petek konik taş külahla sonuçlanmaktadır. Minare doksan beş taş basamaklıdır. Süsleme: Yapıda eklektik üslubun özelliklerini yansıtan bezemelere yer verilmiştir. Dikkati çeken süslemeler kuzey, güney ve doğu cephe duvarları ile cümle kapısı ve mihrapta görülür. Kuzey, güney ve doğu cephe duvarlarına eşit aralıklarla dörder adet plaster yerleştirilmiş ve bu cepheler ortadan kornişle ikiye bölünerek, cephelerde altışar adet dikdörtgen formda yüzeyler oluşturulmuş ve ortalarına pencereler yerleştirilmiştir. Pencerelerin çerçeveleri cepheden hafif dışa taşınarak bir hareketlilik sağlanmıştır. Alt sırada açılan pencereler dekoratif amaçla yapılan profilli silmeli konsollarla desteklenmiş ve konsolların cepheleri buğday başağını hatırlatan bitkisel karakterli motifle bezenmiştir. Alt sırada yer alan pencereler basık kemerlidir. Üst sıraya açılan pencerelerden köşedekiler sekiz kollu yıldız biçiminde yapılırken, ortadakiler basık kemerli ikiz pencere formundadır. İkiz pencerelerin alt köşeleri plastik etkide yapılan ''C'' ve ''S'' kıvrımlarıyla bezenmiştir. Basık kemerli pencerelerin kilit taşları sorguçlarla dekore edilmiştir. Böylece cephelerde açılan pencereler farklı biçimlerde yapılarak cami monotonluktan kurtarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca doğu cephenin kuzey köşesindeki plasterin orta kısmı girland motifiyle bezenmiştir. Harime girişi sağlayan cümle kapısı, oldukça zengin bezemelerle dekore edilerek abidevi bir görünüş kazandırılmaya çalışılmıştır. Yanlarda profilli silmeli başlıklara sahip sövelere istinad eden basık kemer, dikine silmeli kemer sorgucuyla bezenmiştir. Giriş açıklığının üst kısmını hareketlendiren alınlık, yanlara simetrik olarak yerleştirilen ikiz sütuncelerin üzerine oturmaktadır. Kompozit başlıklara sahip sütuncelerin kaideleri akantus yapraklarıyla bezenmiştir. Alınlık ile başlıkların arasına yerleştirilen friz, ortaları gül bezek desenleriyle bezenen başak motifiyle dekore edilmiştir. Alınlık ise ''C'' ve ''S'' kıvrımları, naturalist çiçekler, deniz kabuğu, arma gibi kartuşlar, gül bezek ve yapraklardan oluşan bir süsleme kompozisyonuna sahiptir. Cümle kapısının basık kemeri ile söveleri haricindeki diğer kısımlar altın sarısı renginde boyanmıştır. Kesme taş mihrap 3.00 x 3.80 m. ölçülerindedir. 0.42 x 1.00 x 1.80 m. Boyutlarındaki mihrap nişi yayvan yarım daire planlı ve yuvarlak kemerlidir. Kemerin üst kısmı lale, gül bezek ve soyut yapraklardan oluşan çelenk şeklinde motifle bezenmiştir. Mihrabın iki tarafına yerleştirilen plasterler Kompozit başlıklara sahiptir. Profilli silmelerle sınırlandırılan alınlığın yayvan kemeri sorguçla tezyin edilerek, yan kısımlar simetrik şekilde birer gül bezek motifiyle bezenmiştir. Bütün süslemeler altın sarısı renginde boyanmıştır. (Camii’nin mihrap süslemelerinin bir parçası alınarak Arslan Bey çiftliği Camii’nin mihrabına monte edilmiştir). İÇERİĞİ PAYLAŞIN
|
