 |
|
|
Bölgede Osmanlı Hâkimiyetinin TesisiDulkadir Beyliği’nin Sonu Dulkadir Beyliği dönemin büyük devletlerinden Osmanlı, Safevi ve Memluklular arasında kalmış küçük bir beylik idi. Bu üç devletin nüfuz alanına giriyor, bu sebeple her biri Dulkadir Beyliği üzerinde hâkimiyet kurmak istiyordu. Osmanlı-Dulkadir Beyliği münasebetleri uzunca süre dostça sürdü, hısımlık bağı oluştu. Dulkadir Beyi Süleyman Bey, kızı Mükereme Hatun’ı Fatih Sultan Mehmet ile evlendirdi. Dulkadir Beyliği’nin son hükümdarı Alâüddevle Bey de kızı Ayşe Hatun’u II. Bayezid ile evlendirmiş idi. Yavuz Sultan Selim, Alâüddevle Bey’in torunu idi. Dulkadir beyleri bazen Osmanlı’nın baskısı ile bazen de Memlukluların baskısı ile iş başına geliyorlardı. 1479’da Osmanlıların yardımı ile beylik makamına gelen Alâüddevle uzun bir idare dönemi geçirdi. Yukarıda saydığımız üç büyük devlet arasında bir denge politikası güdüyordu. Osmanlı vakanüvislerinin neredeyse tamamı Alâüddevle Bey’in yürüttüğü denge politikasını hep iki yüzlülük olarak değerlendirmişlerdir. Zamanla Osmanlı muhalifi bir siyaset izleyen Alâüddevle Bey, torunu Yavuz’un tahta çıkışını tebrik etmemiş, Şah İsmail ile birlikte hareket ettiğinden şüpheye düşülmüştü. Aslında Alâüddevle Bey, yeğeni Şehsuvar oğlu Ali Bey’i Yavuz’un himaye etmesine içerliyordu. Yavuz Sultan Selim, dedesi Alâüddevle Bey’in gerçek niyetini anlamak için bir elçi göndererek onu Kızılbaş Seferi’ne (Çaldıran Seferi ) davet etti. Bu teklifi Alâüddevle Bey “doksanlık bir pîr-i fânî” olduğunu bahane ederek kabul etmedi. Casusların verdiği bilgilere göre Alâüddevle Bey, Şah İsmail ile münasebetlerini daha da geliştirdi. Osmanlılara karşı üçlü ittifaktan (Dulkadir-Safevi-Memluk) şüpheleniliyordu. Dahası, Alâüddevle Bey, ülkesi üzerindeki muhtemel amaçlarını dikkate alarak Osmanlıların bir zafer kazanmasını da istemiyordu. Bu saikle, Osmanlı ordusunun savaşmak üzere İran sınırını geçtiği sırada, beyliğine civar olan Osmanlı köy ve kasabalarına tecavüz etti. Osmanlı levazımcılarına ülkesinde yiyecek ve hayvan yemi satışını yasakladı. Osmanlı artçı birliklerini, ordunun iâşe ve mühimmatını yağmalatmaktan çekinmedi. Bu tür davranışları devam etti. Çaldıran Seferi’nden dönen ve erzak sağlamak üzere Dulkadir topraklarına giren Osmanlı görevli memurlarına da iyi muamele etmedi. Yavuz’un müdahalesi muhtemel görülen bu ittifakı engelleyecektir. Çaldıran zaferini kazanan Yavuz Sultan Selim, Tebriz’den dönüşünde Dulkadir Beyliği’ni ortadan kaldırmak için harekete geçti. Yavuz, Çaldıran Seferi’nden Amasya’ya döndüğü vakit Dulkadir beylerinden olup Memluklular tarafından Kahire’de idam edilen ve Alâüddevle’nin kardeşi Şehsuvar Bey’in oğlu Ali Bey’i Kayseri Sancak Beyliği’ne tayin etti. Dulkadir toprakları alındığı takdirde kendisine verileceği söylendi. Yavuz, Şehsuvar oğlu Ali Bey’e bu tevcihatı yaparken Alâüddevle’nin oğlu Süleyman Bey idaresindeki Bozok vilayetini işgal etmesini istemişti. Ali Bey, Yavuz’un bu emrini derhal yerine getirerek amcası oğlu Süleyman Bey’in başını kesip padişaha yollamış, buna memnun kalan Yavuz, Bozok topraklarını da Ali Bey’in idaresine vermişti. Bütün bu olup bitenler Alâüddevle Bey’i Memluklulara yakınlaştırdı. Alâüddevle Bey mevcut durumu Memluk Sultanı Kansu Gavri’ye bildirmiş, Osmanlı’nın takındığı bu tavırdan şikâyetçi olmuştu. Bunun üzerine Kansu Gavri, Yavuz’a bir elçi yolladı. Yavuz, Kemah’a doğru hareket ederken (Mayıs 1515) Karaca Bey çayırına gelindiğinde elçi mektubu sundu. Mektubda Yavuz’dan Şehsuvar oğlu Ali Bey’in o sancaklardan alınması rica ediliyordu. Fakat buna mukabil Osmanlı padişahı Yavuz, Alâüddevle Bey’in Dulkadir Beyliği’nden alınarak yerine Ali Bey’in getirilmesini istedi. Osmanlı sultanı ile Memluk sultanı arasında elçiler gelip gittiği sırada Alâüddevle Bey, Osmanlı ordusunun zahire yollarını vurdu. Bu hadise, Osmanlılar tarafında yemsizlikten sayısız hayvan ölümüne, ordunun savaş gücünün sarsılmasına sebep oldu. Aynı zamanda bu hadise Yavuz’un sabrının tükenmesine yol açtı. Bunun üzerine Kemah alındıktan sonra Sivas’a gelen Yavuz, Dulkadir Beyliği’ni kaldırmaya karar verdi. Yavuz, Sivas’ta topladığı harb meclisinde “Anlar bir taife-i hiref ve sınaat ve bir cemaat-i bi aklu bidat” dediği Alâüddevle Bey üzerine Rumeli Beylerbeyi Tavaşî Sinan Paşa ile Şehsuvar oğlu Ali Bey’i göndermeye karar verdi. Şehsuvar oğlu Ali Bey yöreyi çok iyi bilmesinden dolayı bir bakıma Sinan Paşa kuvvetlerine kılavuzluk edecekti. Sinan Paşa kuvvetlerinin Elbistan’a geldiğini duyan doksan yaşına ayak basan Alâüddevle Bey, sıkıntıya düştüğünde her zaman yaptığı gibi bu defa da çok sarp olan Turnadağı’na çekildi. Ailesini ve hazinelerini de buraya taşıdı. Maraş yolu üzerindeki geçitleri tutmaya başladı. Emirlerini Yavuz Sultan Selim ile uzlaşma yolunda yaptıkları çağrılara “benim Osmanlıdan ne bâkim var” diyerek karşı çıktı. Alâüddevle Bey 25-30 bine yaklaşan kuvvetleriyle bu savaştan galip çıkacağını düşünüyordu. Belki de Memluklulardan ve Safevilerden yardım geleceğini umuyordu. Yakın çevresinin karşı çıkmasına rağmen savaşa karar verdi. Nihayet 13 Haziran 1515 tarihinde Osmanlı ordusunu idare eden Sinan Paşa ile son Dulkadir Beyi Alâüddevle arasında Göksun ile Afşin arasındaki Ördekli mevkiinde savaş başladı. Ördekli mevkiinde başlayan savaş Göksun Turna Dağına kaymaya başladı ve asıl muharebe burada meydana geldi. Bu arada Şehsuvar oğlu Ali Bey, meydana çıkıp bir hitabede bulundu ve çoğu sayıda Türkmen atlıları Ali Bey’in çağrısına uyarak saf değiştirdi. Evliya Çelebi’nin ifadesiyle 7 saat süren savaşı kaybetmeye başlayan Dulkadirliler, savaşın ilerleyen safhasında Andırın sınırlarında Turnadağı ile Çığşardağı’na çekildiler. Alâüddevle Bey, güvenli bulduğu Çuhadarlı köyü yakınlarında Turnadağına sığınmak istedi. Şifahi rivayetlere göre burada Çıngıllı oğlu adlı bir çoban tarafından Osmanlılara ihbar edildi. Osmanlı kuvvetleri Alâüddevle Bey’i yakaladı. Savaş meydanında katledildi. Söylentiye göre Alâüddevle Bey, kendisini ihbar eden çobana beddua etmiş ve onun neslinden gelenler iflah olmamıştır. Alâüddevle Bey öldüğünde 90 yaşlarında olup 36 yıldan bu yana Dulkadir beyi idi. Ölümüne “merg-i hayin” yani hainin ölümü deyimi tarih düşürülmüştür. Vakanüvislerin verdiği bilgilere bakılırsa Alâüddevle Bey kendi kuvvetleri tarafından ihanete uğramıştı. Diğer taraftan ne Memluklulardan ne de Safevilerden herhangi bir yardım görememişti. Bazı kaynaklarda Yavuz’un bizatihi Göksun’a gelerek savaşa katıldığı, karargâhını Göksun’un güney istikametinde Geben ile Değirmendere arasında bulunan Çinçin kalesi eteğine kurduğu yazılmaktadır. Bir diğer rivayet göre ise Yavuz, Kayseri yakınlarında İncesu denilen mevkiide karargâhını kurarak harekâtı izlemiştir. Alâüddevle Bey’in kesik başı Göksun’da Yavuz’a sunulmuş, o da öldürülen Alâüddevle Bey ve bazı akrabalarının başlarını balmumu içinde Seyfüddin Bey namında bir elçiyle, gözdağı vermek amacıyla Memluk Sultanı Kansu Gavri’ye bir fetihnâme ile birlikte yollamıştır. Kansu Gavri gönderilen başları görünce elçiye hitaben “Bu başları bana niye göndermiş, bunlar Frenk başları mı ki muvaffakiyet eseri olarak bana gönderiyor” diye teessüründen hastalanmıştı. Bu savaşta Alâüddevle Bey’in evlad u iyalinden kimse kurtulmamıştı. Kardeşi Abdurrezzak Bey, çocuklarıyla birlikte esir düşmüşse de daha sonra Memluklulara sığınmaya muvaffak olmuştu. Bir rivayete göre ise Abdurrezzak Bey, esir düştükten sonra İstanbul’a sevk edilmiş ve daha sonra Köstendil Sancak beyliğine tayin edilmiştir. Alâüddevle Bey’in cesedi savaşın yapıldığı alanda kalmış, dört oğlu ve bir kardeşi ile beraber mezarlığı oraya yapılmıştır. Alâüddevle Bey ve oğullarının başları Kahire mezarlığına defnedilirken, İlyas Gökhan’ın3 yerinde yaptığı tespitlere göre, Alâüddevle Bey’in başsız cesedi Andırın’ın Çuhadarlı köyünün üst taraflarında Gökçebel denilen mevkiinin batı yamacındaki küçük bir tepenin eteğinde Kalekısığı denilen yere defnedilmiştir. Mezarın bulunduğu köyün halkı 1830’larda Maraş’tan buraya göç etmiştir. Köyün kurucuları Maraş’ın büyük ailelerinden Çuhadarlardır. Ailevi sebeplerden dolayı Maraş’ı terk ederek buraya yerleşmişlerdir. Köylüler bu mezarı “Padişah Mezarı” olarak tanımlıyorlar. Üzerlerinde türbe olmayan ve etrafı kireç ve taşlarla çevrilmiş olan mezarın daha önce yapılı olduğu etrafında kullanılan taşlardan anlaşılmaktadır. Kaynaklar bu mezarın kireç ve taşlarla örtüldüğünü yazar. Nitekim yerinde yapılan tespitlerde de mezarın olduğu yerdeki taş ve toprağın farklı olduğu görülmüştür. Etrafında 30 civarında mezarın olabileceği tahmin edilen bir mezarlık bulunmaktadır. Alâüddevle ve dört oğlunun kendisi ile birlikte başlarının vurulduğunu biliyoruz. Ayrıca Alâüddevle’nin maiyetinde bulunan adamları da burada yakalanıp öldürülmüş ve muhtemelen buraya defnedilmiş olmalıdır. Alâüddevle’nin başının Kahire’ye gönderildiği ve gövdesinin ise Maraş Ulu Camii’nin haziresine (mezarlığı) defnedildiği iddia edilse de bu doğru değildir. Alâüddevle Beyin kabrinin nerde olduğu tartışılırken Evliya Çelebi seyahatnamesinde “âlâ kabr-i Alâüddevle ve yetmiş bin Türkmân bu Göksun’da medfundur” der. Alâüddevle Bey, Maraş, Elbistan, Afşin, Kırşehir, Kadirli, Düziçi, Pınarbaşı ve Antep gibi yerlerde camii, medrese ve zaviye gibi sayısı elliye ulaşan hayır eser yaptırmıştır. Onun yaptığı hayır eserler içinde Maraş Ulu Cami, Hatuniye Camii, Taş Medrese ve Bektutiye Medresesi (Çınarlı Camii), Elbistan Ulu Camii, Ümmet Baba Camii, Antep’te Alâüddevle Camii, Düziçi Haruniye Camii sayılabilir. Savaşın sonuçlarına bakıldığında, Alâüddevle Bey’in bütün hazineleri ve beyliğin bütün toprakları Osmanlıya geçti. Sinan Paşa’ya vezaret rütbesi verildi, askerlerine biner akçe ihsanda bulunuldu. Elde edilen ganimetlerin Çaldıran’dan daha fazla olduğu ifade edilmektedir. Alâüddevle Bey’in yenilgisine büyük katkısı olan Şehsuvar oğlu Ali Bey’e beyliğin bütün toprakları tevcih edilmiştir. Ne hazin ki amcasının katline sebep olan Ali Bey’in sonu da 1522 tarihinde aynı şekilde son buluyor. Dönemin sadrazamı Ferhad Paşa’nın kıskançlığını üzerine çeken Ali Bey ve üç oğlu Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle idam ediliyor. 1515-1522 tarihleri arasında Osmanlı Devleti’ne tabi olan Dulkadir Beyi Şehsuvaroğlu Ali Bey Dulkadir Vilayeti’ni idare etmiştir. Bu dönemde Göksun, sürekli çatışma alanı olduğu için pek gelişmeyen ve nüfusu artmayan bir kasabaydı. Osmanlı toprakları ortasında müstakil bir devlet gibi hareket etmeye çalışan Şehsuvaroğlu Ali Bey, yeni bir İran seferine çağrılma bahanesiyle 1522’de Tokat Artova’da idam edildi. Böylece 1337’den beri devam eden Dulkadir Beyliği tamamen ortadan kaldırılmış oldu. İÇERİĞİ PAYLAŞIN
|
